Όταν η Αγάπη Πνίγει: Η Γονεϊκή Συνήθεια που Μπορεί να Πληγώνει το Παιδί σας

Οι περισσότεροι γονείς δρουν με αγάπη, ανησυχία και φροντίδα. Θέλουν να δουν το παιδί τους ευτυχισμένο, ασφαλές, απαλλαγμένο από πόνο. Μέσα σε αυτή τη φροντίδα, όμως, δημιουργείται συχνά μια παγίδα: η ανάγκη να προστατέψουν το παιδί από κάθε δύσκολη εμπειρία ή συναίσθημα, σπεύδοντας να του «διορθώσουν» την πραγματικότητα.

Όπως αναφέρει ο κλινικός ψυχολόγος Dr. Jeffrey Bernstein, αυτή η συνήθεια – όσο κι αν φαίνεται καλοπροαίρετη – μπορεί να καταλήξει να βλάψει το παιδί. Όταν ένα παιδί μαθαίνει ότι κάθε αρνητικό συναίσθημα «αντιμετωπίζεται» από τον γονιό του, χάνει την ευκαιρία να αναπτύξει την εσωτερική του ανθεκτικότητα και την ικανότητα να ρυθμίζει τα συναισθήματά του.

Ποια είναι αυτή η σιωπηλή συνήθεια;

Πρόκειται για την ανάγκη των γονιών να "διορθώνουν" τα παιδιά συναισθηματικά ή συμπεριφορικά: να τους αλλάζουν γνώμη, να τους αποσπούν την προσοχή από τη λύπη, να ελαχιστοποιούν τον πόνο τους, να τους εξηγούν γιατί «δεν πρέπει να στεναχωριούνται». Παραδείγματα; Όταν ένα παιδί λέει «είμαι θυμωμένο» και ο γονιός απαντά «δεν υπάρχει λόγος να θυμώνεις». Ή όταν ένα παιδί νιώθει απογοητευμένο και ακούει «μην στεναχωριέσαι, δεν έγινε τίποτα».

Στην πραγματικότητα, αυτό που κάνει ο γονιός είναι να ακυρώνει το συναίσθημα του παιδιού. Το παιδί μαθαίνει πως αυτό που νιώθει δεν είναι σωστό, πως δεν πρέπει να εμπιστεύεται τα εσωτερικά του μηνύματα.

Όταν η πρόθεση γίνεται παρεμβατικότητα

Δεν είναι εύκολο για έναν γονιό να βλέπει το παιδί του να πονά. Η τάση να προστατεύσουμε το παιδί από τα «αρνητικά» συναισθήματα είναι φυσική. Όμως, η συναισθηματική ωρίμανση απαιτεί την επαφή με το πλήρες φάσμα των συναισθημάτων – όχι μόνο με τα ευχάριστα.

Η ζωή έχει απογοητεύσεις, ματαιώσεις, λύπες. Αν το παιδί δεν μάθει από μικρό να τις αναγνωρίζει και να τις διαχειρίζεται, θα δυσκολευτεί αργότερα να αντεπεξέλθει σε δυσκολίες χωρίς εξωτερική παρέμβαση ή επιβεβαίωση.

Τι μήνυμα περνάμε στο παιδί;

Όταν δεν επιτρέπουμε στο παιδί να νιώσει και να εκφραστεί ελεύθερα, του διδάσκουμε – σιωπηλά – ότι τα συναισθήματά του είναι ανεπιθύμητα ή υπερβολικά. Το παιδί μπορεί να αναπτύξει ενοχή για τα συναισθήματά του, να πιστέψει ότι είναι λάθος να θυμώνει, να κλαίει, να απογοητεύεται.

Αυτό το εσωτερικευμένο μήνυμα μπορεί να το ακολουθεί στην ενήλικη ζωή του, δημιουργώντας δυσκολίες στην αυτορρύθμιση, χαμηλή αυτοεκτίμηση και συναισθηματική εξάρτηση από τρίτους για ανακούφιση ή επιβεβαίωση.

Η διαφορά ανάμεσα στη στήριξη και την ακύρωση

Το να στηρίζουμε το παιδί δεν σημαίνει να σβήνουμε αυτό που νιώθει. Αντίθετα, σημαίνει να στεκόμαστε δίπλα του και να του λέμε: «Σε καταλαβαίνω», «είναι εντάξει να νιώθεις έτσι», «είμαι εδώ για σένα». Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί νιώθει ότι δεν είναι μόνο του με το συναίσθημά του, και αυτό είναι θεραπευτικό.

Δεν χρειάζεται πάντα να προσφέρουμε λύση. Η παρουσία, η αποδοχή και η συναισθηματική αναγνώριση είναι πολλές φορές πιο πολύτιμες από το να βιαστούμε να "διορθώσουμε" κάτι.

Η σημασία της συναισθηματικής επικύρωσης

Η συναισθηματική επικύρωση (emotional validation) είναι μια δεξιότητα-κλειδί για κάθε σχέση, ιδίως για τη σχέση γονιού-παιδιού. Είναι το να αναγνωρίζεις και να αποδέχεσαι το συναίσθημα του άλλου χωρίς να το κρίνεις ή να το αμφισβητείς.

Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί κλαίει επειδή κάποιος το πλήγωσε, μπορούμε να πούμε: «Καταλαβαίνω ότι στενοχωρήθηκες πολύ. Είναι δύσκολο όταν κάποιος μας πληγώνει». Αυτό δεν σημαίνει ότι συμφωνούμε με ό,τι έκανε ή είπε, αλλά ότι αποδεχόμαστε το βίωμά του.

Τι μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά

1. Αντί να διορθώνουμε, ας ακούμε. Η ενεργητική ακρόαση είναι πολλές φορές το πιο ισχυρό δώρο που μπορούμε να κάνουμε στο παιδί.
2. Ας ονοματίζουμε τα συναισθήματα. Βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν τι νιώθουν και να αποκτήσουν συναισθηματικό λεξιλόγιο.
3. Ας είμαστε εκεί χωρίς λύσεις. Μια απλή αγκαλιά, ένα «είμαι εδώ» μπορεί να έχει περισσότερη δύναμη από χίλιες συμβουλές.
4. Ας τους επιτρέψουμε να αποτύχουν. Μέσα από την αποτυχία αναπτύσσουν ανθεκτικότητα και αυτοπεποίθηση.

Συμπερασματικά

Η γονεϊκή φροντίδα είναι θεμελιώδης για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού – όμως χρειάζεται λεπτή ισορροπία ανάμεσα στη στήριξη και στην παρεμβατικότητα. Όταν ο γονιός προσφέρει στο παιδί του τον χώρο να νιώσει, να εκφραστεί και να διαχειριστεί τις εμπειρίες του, το βοηθά να γίνει ένας ώριμος, αυτόνομος και συναισθηματικά σταθερός ενήλικος.

Η αληθινή φροντίδα δεν κρύβει τον πόνο. Τον αναγνωρίζει, τον αποδέχεται και στέκεται δίπλα του, ώστε το παιδί να μάθει ότι μπορεί να τον αντέξει.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

• Bernstein, J. (2020). Liking the Child You Love. Da Capo Press.
• Siegel, D. J., & Bryson, T. P. (2011). The Whole-Brain Child. Random House.
• Linehan, M. M. (1993). Cognitive-Behavioral Treatment of Borderline Personality Disorder. Guilford Press.
• Gottman, J. (1997). Raising an Emotionally Intelligent Child. Simon & Schuster.
• Faber, A., & Mazlish, E. (2012). How to Talk So Kids Will Listen & Listen So Kids Will Talk. Scribner.