Πώς να Αντιμετωπίσεις Ένα Τοξικό Εργασιακό Περιβάλλον

Το εργασιακό περιβάλλον είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής μας — περνάμε εκεί πολλές ώρες καθημερινά, χτίζουμε σχέσεις, αναπτύσσουμε δεξιότητες και, ιδανικά, νιώθουμε παραγωγικοί και δημιουργικοί. Όταν, όμως, το περιβάλλον γίνεται τοξικό, αυτό δεν επηρεάζει μόνο την επαγγελματική μας ζωή, αλλά και την ψυχική, συναισθηματική και σωματική μας υγεία.

Πώς μπορούμε να καταλάβουμε ότι το εργασιακό μας περιβάλλον είναι τοξικό; Τι μπορούμε να κάνουμε για να το διαχειριστούμε, και πότε είναι η στιγμή να αποχωρήσουμε; Ας τα εξετάσουμε αναλυτικά.

Σημάδια Τοξικού Εργασιακού Περιβάλλοντος

Ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από μια γενικευμένη αίσθηση ανασφάλειας, φόβου και αρνητικότητας. Οι ερευνητές το περιγράφουν ως έναν χώρο όπου επικρατούν:

• Ναρκισσιστικές συμπεριφορές
• Επιθετική ή προσβλητική ηγεσία
• Παρενόχληση και εκφοβισμός
• Αποκλεισμός (ostracism) και απομόνωση
• Απειλητική στάση από προϊσταμένους ή συναδέλφους

Πιο συγκεκριμένα, τα σημάδια που πρέπει να προσέξουμε είναι:

• Ανεπαρκής ή αρνητική καθοδήγηση, συχνά με μικροδιαχείριση
• Συνεχής κουτσομπολιό, κλίκες και παρασκηνιακές ίντριγκες
• Παθητικά-επιθετική συμπεριφορά από συναδέλφους ή προϊσταμένους
• Παρενόχληση, διακρίσεις και μικροεπιθέσεις (microaggressions)
• Ασφαλείς συνθήκες εργασίας που παραβλέπονται
• Ανταγωνισμός τύπου «ο ένας εναντίον του άλλου» και προσπάθεια υπονόμευσης
• Έλλειψη σεβασμού, αναγνώρισης και ευκαιριών εξέλιξης
• Υπερβολικά και μη ρεαλιστικά ωράρια ή φόρτος εργασίας
• Χαμηλές απολαβές και απρόβλεπτα προγράμματα
• Συνεχής αρνητικότητα και απειλές από διοίκηση

Οι Επιπτώσεις στην Ψυχική Υγεία

Όταν περνάς καθημερινά 8 ή και περισσότερες ώρες σε ένα περιβάλλον γεμάτο πίεση, φόβο και υποτίμηση, το τίμημα για την ψυχική σου υγεία είναι μεγάλο:

• Αυξημένο άγχος και στρες
• Αϋπνία και διαταραχές ύπνου
• Κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Συναισθήματα αδυναμίας και εξουθένωσης (burnout)
• Σωματικές εκδηλώσεις του στρες (πονοκέφαλοι, στομαχικά προβλήματα, πόνους στον αυχένα)

Έρευνες δείχνουν ότι ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον όχι μόνο βλάπτει την υγεία των εργαζομένων, αλλά μειώνει και την παραγωγικότητα, αποτρέπει την καινοτομία, αυξάνει την εσωτερική σύγκρουση και οδηγεί σε υψηλά ποσοστά αποχωρήσεων.

Πρακτικές Συμβουλές Αντιμετώπισης

• Αναγνώρισε ότι δεν φταις εσύ: Το να έχεις θετική στάση και συνεργατικό πνεύμα βοηθά, αλλά δεν μπορείς μόνος σου να αλλάξεις μια τοξική κουλτούρα.
• Πάρε αποστάσεις: Κάνε το διάλειμμά σου εκτός γραφείου — βγες έξω, πήγαινε μια βόλτα, κάτσε σε ένα πάρκο. Η φύση λειτουργεί θεραπευτικά.
• Θέσε όρια: Διεκδίκησε τα διαλείμματά σου και τον προσωπικό σου χρόνο. Μάθε να λες «όχι» σε παράλογες απαιτήσεις.
• Μην μπλέκεις στο δράμα: Απομακρύνσου από κουτσομπολιά και συγκρούσεις. Δεν θα βγεις ωφελημένος.
• Εστίασε στους στόχους σου: Θύμισε στον εαυτό σου ότι αυτή η κατάσταση είναι προσωρινή. Δούλεψε σιωπηλά για τα επόμενα βήματα.
• Καθιέρωσε ένα “αντίδοτο” μετά τη δουλειά: Γυμναστική, βόλτα, ένα ζεστό μπάνιο, μουσική ή μια συνομιλία με αγαπημένα πρόσωπα βοηθούν να «καθαρίσεις» από την τοξικότητα.
• Βρες συμμάχους: Μείνε κοντά σε ανθρώπους που εμπιστεύεσαι στον χώρο εργασίας για αλληλοστήριξη.
• Μην προδίδεις τις αξίες σου: Αντιμετώπισε την κακία με αξιοπρέπεια. Μην κατεβαίνεις στο επίπεδο της τοξικότητας.
• Καλλιέργησε τεχνικές διαχείρισης άγχους: Δοκίμασε διαλογισμό, γιόγκα, αναπνοές ή έστω έναν σύντομο καθημερινό περίπατο.
• Σχεδίασε την έξοδό σου: Αν δεις ότι η κατάσταση δεν αλλάζει, ξεκίνα να ψάχνεις άλλη δουλειά. Προετοίμασε το βιογραφικό σου και άρχισε να δικτυώνεσαι.

Πότε Είναι Ώρα να Φύγεις

Η απόφαση να αποχωρήσεις δεν είναι ποτέ εύκολη. Ρώτησε τον εαυτό σου:

• Πώς επηρεάζει η δουλειά την ψυχική και σωματική μου υγεία;
• Είναι το πρόβλημα σε επίπεδο κουλτούρας ή αφορά μόνο συγκεκριμένα άτομα;
• Υπάρχει τοξικότητα στην ηγεσία; Αν ναι, δύσκολα θα αλλάξει.
• Υπάρχει παρενόχληση (σεξουαλική ή άλλη); Αν ναι, αναζήτησε υποστήριξη από HR και κατέγραψε ό,τι συμβαίνει.

Κάνε μια λίστα με τα υπέρ και τα κατά του να παραμείνεις. Αν τα αρνητικά υπερτερούν, πάρε το θάρρος να ανοίξεις ένα νέο κεφάλαιο.

Η Ελπίδα στην Αλλαγή

Το θετικό είναι ότι σήμερα ολοένα και περισσότεροι εργοδότες αναγνωρίζουν τη σημασία της ψυχικής υγείας στον χώρο εργασίας. Έρευνες δείχνουν ότι εργαζόμενοι που αισθάνονται ψυχολογικά ασφαλείς είναι πιο ικανοποιημένοι, πιο δημιουργικοί και λιγότερο επιρρεπείς στο άγχος.

Αναζήτησε εργοδότες που:

• Σέβονται τον χρόνο σου
• Σου παρέχουν ευελιξία
• Ενθαρρύνουν τα διαλείμματα
• Προσφέρουν υποστήριξη για την ψυχική υγεία
• Ανταμείβουν δίκαια και αναγνωρίζουν τις προσπάθειες

Συμπέρασμα

Ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον είναι σαν μια αόρατη δηλητηριώδης ουσία που δηλητηριάζει όχι μόνο την επαγγελματική, αλλά και την προσωπική σου ζωή. Αναγνώρισε τα σημάδια, φρόντισε τον εαυτό σου, θέσε όρια και, όταν χρειαστεί, κάνε το γενναίο βήμα της αποχώρησης. Θυμήσου: αξίζεις να εργάζεσαι σε έναν χώρο που σέβεται την προσωπικότητά σου και στηρίζει την εξέλιξή σου.

Κράτα το κεφάλι ψηλά — τα καλύτερα έρχονται!

Πηγές

• Bayot ML, et al. (2024). Work culture. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542168/
• Bouzikos S, et al. (2022). Contextualising the effectiveness of an employee assistance program intervention on psychological health: The role of corporate climate. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9099973/
• Rasool SF, et al. (2021). How toxic workplace environment affects the employee engagement: The mediating role of organizational support and employee wellbeing. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7956351/
• Sull D, et al. (2022). Toxic culture is driving the great resignation. https://sloanreview.mit.edu/article/toxic-culture-is-driving-the-great-resignation/
• U.S. workers adjust to the changing nature of employment. (2024). https://www.apa.org/pubs/reports/work-in-america/2024