Χοληστερίνη: Οδηγός για Καρδιά Δυνατή. Διατροφή, Άσκηση ή Στατίνες;

Η υψηλή χοληστερίνη αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς, αλλά και ύπουλους, παράγοντες κινδύνου για την υγεία της καρδιάς. Αν και δεν προκαλεί εμφανή συμπτώματα, η αθροιστική της επίδραση στα αγγεία μπορεί με τον καιρό να οδηγήσει σε αθηροσκλήρωση, καρδιακές προσβολές ή εγκεφαλικά επεισόδια. Ποιος είναι όμως ο καλύτερος τρόπος για να τη διαχειριστούμε; Μπορεί η σωστή διατροφή και η σωματική άσκηση να υποκαταστήσουν τη φαρμακευτική αγωγή; Ή μήπως οι στατίνες είναι αναντικατάστατες σε ορισμένες περιπτώσεις;

Ας δούμε τι λέει η επιστήμη και η κλινική πράξη για τους τρεις κύριους άξονες παρέμβασης: διατροφή, άσκηση και στατίνες.

Διατροφή: Πρώτη Γραμμή Άμυνας

Η διατροφή είναι ο θεμέλιος λίθος κάθε προσπάθειας μείωσης της χοληστερίνης. Όχι μόνο γιατί επηρεάζει άμεσα τα επίπεδα της LDL («κακής») χοληστερίνης, αλλά και γιατί προάγει συνολικά την καρδιαγγειακή υγεία.

Ένα από τα πιο μελετημένα και αποτελεσματικά διατροφικά πρότυπα είναι η μεσογειακή διατροφή – πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ψάρια, ξηρούς καρπούς και ελαιόλαδο. Αυτή η διατροφή έχει συνδεθεί με μειωμένο κίνδυνο εμφραγμάτων και εγκεφαλικών επεισοδίων, καθώς και με χαμηλότερα επίπεδα LDL και υψηλότερα επίπεδα HDL («καλής») χοληστερίνης.

Επίσης σημαντικά:

• Φυτικές στερόλες και στατίνες φυτικής προέλευσης, που βρίσκονται σε εμπλουτισμένα τρόφιμα ή φυσικά στους ξηρούς καρπούς, βοηθούν στη μείωση της απορρόφησης χοληστερίνης από το έντερο.
• Διαλυτές φυτικές ίνες, όπως αυτές της βρώμης, του λιναρόσπορου και των φρούτων, συμβάλλουν στη δέσμευση και αποβολή της χοληστερίνης από τον οργανισμό.
• Η μείωση κορεσμένων και τρανς λιπαρών (που περιέχονται σε επεξεργασμένα τρόφιμα και τηγανητά) είναι κρίσιμη για την αποτροπή αύξησης της LDL.

Αξιοσημείωτο είναι ότι μια αυστηρά φυτική διατροφή (π.χ. τύπου Ornish) έχει δείξει ακόμα και αναστροφή της αθηροσκλήρωσης σε ορισμένες περιπτώσεις, σύμφωνα με μακροχρόνιες κλινικές μελέτες.

Άσκηση: Ο Φυσικός Ρυθμιστής Λιπιδίων

Η φυσική δραστηριότητα είναι εξίσου αναγκαία, τόσο για την καρδιαγγειακή ενδυνάμωση όσο και για την άμεση επίδρασή της στο λιπιδαιμικό προφίλ.

Η αερόβια άσκηση, όπως περπάτημα με γρήγορο βηματισμό, ποδηλασία, τρέξιμο ή κολύμβηση, συνδέεται με:

• Αύξηση της HDL χοληστερίνης (η οποία βοηθά στην απομάκρυνση της LDL από τα αγγεία).
• Μείωση της ολικής και LDL χοληστερίνης, ειδικά όταν συνδυάζεται με διατροφικές παρεμβάσεις.
• Καλύτερη γλυκαιμική ρύθμιση και μείωση των τριγλυκεριδίων, ιδιαίτερα σε άτομα με μεταβολικό σύνδρομο ή διαβήτη τύπου 2.

Οι οδηγίες προτείνουν τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης την εβδομάδα, ή 75 λεπτά έντονης άσκησης, για αξιοσημείωτα καρδιαγγειακά οφέλη.

Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι απαραίτητο να γραφτεί κανείς στο γυμναστήριο – ακόμα και καθημερινές βόλτες ή χορός μπορούν να κάνουν τη διαφορά, ειδικά όταν γίνονται με συνέπεια.

Στατίνες: Όταν η Πρόληψη Δεν Αρκεί

Οι στατίνες είναι φάρμακα που δρουν αναστέλλοντας ένα ένζυμο στο ήπαρ υπεύθυνο για τη σύνθεση χοληστερίνης. Χρησιμοποιούνται κυρίως όταν:

• Τα επίπεδα LDL είναι πολύ υψηλά (>190 mg/dL).
• Υπάρχει ιστορικό καρδιοαγγειακής νόσου ή εγκεφαλικού επεισοδίου.
• Η αλλαγή τρόπου ζωής δεν επαρκεί για να φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα.
• Οι στατίνες έχουν μελετηθεί εκτενώς και έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο κατά 25% ή και περισσότερο. Επίσης συμβάλλουν στη σταθεροποίηση των αθηρωματικών πλακών, μειώνοντας τον κίνδυνο ρήξης τους (και συνεπώς εμφράγματος).

Παρά τα οφέλη τους, όπως κάθε φαρμακευτική αγωγή, συνοδεύονται από πιθανές παρενέργειες, όπως μυαλγίες, διαταραχές στο ήπαρ ή αύξηση του σακχάρου αίματος, οι οποίες όμως εμφανίζονται σε μικρό ποσοστό των ασθενών και συχνά είναι αντιμετωπίσιμες.

Η Σωστή Ισορροπία: Η Προσωπική Στρατηγική

Η αντιμετώπιση της υψηλής χοληστερίνης δεν είναι μονόδρομος, αλλά μια στρατηγική πολλαπλών επιπέδων. Στην πράξη, πολλοί άνθρωποι χρειάζονται συνδυασμό αλλαγών στον τρόπο ζωής και φαρμακευτικής παρέμβασης.

Ο γιατρός ή ο καρδιολόγος είναι ο καταλληλότερος να εκτιμήσει, μέσω δεικτών όπως ο υπολογισμός του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου (π.χ. SCORE2 ή Framingham), ποια είναι η σωστή προσέγγιση.

Το πιο σημαντικό, όμως, είναι η εσωτερική δέσμευση του καθενός σε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής – όχι μόνο για τους αριθμούς σε μια εξέταση, αλλά για ποιότητα ζωής, ενέργεια και μακροημέρευση.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Arnett DK, et al. (2019). 2019 ACC/AHA guideline on the primary prevention of cardiovascular disease: A report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/cir.0000000000000678
• Cavero-Redondo I, et al. (2021). Comparative effect of physical exercise versus statins on improving arterial stiffness in patients with high cardiometabolic risk: A network meta-analysis. https://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.1003543
• Cholesterol medications. (2024). https://www.heart.org/en/health-topics/cholesterol/prevention-and-treatment-of-high-cholesterol-hyperlipidemia/cholesterol-medications
• DeBusk RF. (2015). Personal interview.
• Feingold KR. (2024). Cholesterol lowering drugs. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK395573/
• Feingold KR. (2024). The effect of diet on cardiovascular disease and lipid and lipoprotein levels. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK570127/
• Ghavami A, et al. (2023). Soluble fiber supplementation and serum lipid profile: A systematic review and dose-response meta-analysis of randomized controlled trials.
  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10201678/
• Greenfield RS. (2015). Personal interview.
• Matyori A, et al. (2023). Statins utilization trends and expenditures in the U.S. before and after the implementation of the 2013 ACC/AHA guidelines. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10203693/
• Prevention and treatment of high cholesterol (hyperlipidemia). (2024). https://www.heart.org/en/health-topics/cholesterol/prevention-and-treatment-of-high-cholesterol-hyperlipidemia
• Ruscica M, et al. (2022). Side effects of statins: From pathophysiology and epidemiology to diagnostic and therapeutic implications. https://academic.oup.com/cardiovascres/article/118/17/3288/6541634
• Sizar O, et al. (2024). Statin medications. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430940/
• The American Heart Association diet and lifestyle recommendations. (2024). https://www.heart.org/en/healthy-living/healthy-eating/eat-smart/nutrition-basics/aha-diet-and-lifestyle-recommendations
• What is blood cholesterol? (2022). https://www.nhlbi.nih.gov/health/blood-cholesterol
• Zhao Z, et al. (2019). Comparative efficacy and safety of lipid-lowering agents in patients with hypercholesterolemia. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6380691/